Na 14 jaar afwezigheid zijn twee verloren gewaande schilderijen van Van Gogh vanaf vandaag weer te zien in het Van Gogh Museum. De schilderijen werden in 2002 gestolen uit de museumcollectie. De dieven waren bliksemsnel en stonden binnen enkele minuten buiten. Het nieuws van de roof sloeg in als een bom. Vorig jaar september werden de schilderijen per toeval ontdekt tijdens een inval in de buurt van Napels. Dankzij de inzet van de Italiaanse en Nederlandse autoriteiten werden de werken relatief snel vrijgegeven. Vanaf vandaag zijn ze weer terug in de museumcollectie, waar ze worden getoond in de staat zoals ze werden aangetroffen, zonder lijsten (bron: persbericht).
‘Met de thuiskomst van de teruggevonden werken is onze collectie weer compleet. En kunnen we deze bijzonder pijnlijke periode eindelijk afsluiten. Ik heb mij er zo op verheugd dat we deze twee juwelen weer kunnen laten zien aan ons publiek. Vandaag is het dan eindelijk zover. We hebben ruim 14 jaar hun verhaal niet kunnen vertellen, maar vanaf vandaag hebben ze weer een gezicht en een stem! Ze zijn thuis! Ongelooflijk’, aldus directeur Axel Rüger.
Uit eerste onderzoek blijkt dat de werken relatief geringe schade hebben opgelopen. De meest in het oog springende schade is ontstaan direct na de roof toen de werken door een van de dieven ontdaan werden van hun lijsten. Vermoedelijk is er daarna niet al te veel mee gesold en hebben ze een rustige tijd gehad achter de dubbele wand in een huis in Napels. Vandaag werden de teruggekeerde schilderijen feestelijk onthuld door de demissionair minister van Cultuur Jet Bussemaker en museumdirecteur Axel Rüger. De werken zijn tot en met 14 mei te zien en gaan daarna voor onderzoek en behandeling naar het restauratieatelier.
Verloren gewaand en teruggevonden
Leden van een specialistisch team van de Italiaanse Guardia di Finanza stuitten vorig jaar op de twee gestolen werken tijdens een inval in een van de huizen van de voortvluchtige Napolitaan Raffaele Imperiale. Zo kwam er in september 2016 een einde aan zoveel jaren onzekerheid over conditie en verblijfplaats van de schilderijen die in 2002 werden gestolen uit het Van Gogh Museum. Rüger: ‘Als directeur van het museum heb ik aan den lijve ondervonden wat het doet met je mensen als zoiets ingrijpends gebeurt, ook 14 jaar na dato. De afgelopen jaren ben ik betrokken geweest bij het zoeken naar de werken. Dat ik ze nu terugkrijg en voor het eerst in onze collectie zie, is zo mooi!’
Veertien jaar gissen naar conditie en verblijfplaats
Er bestond lange tijd grote angst dat de werken aanzienlijke schade hadden opgelopen, maar dat blijkt mee te vallen. Dat is des te frappanter, omdat de schilderijen na de diefstal met geweld uit de lijst zijn gehaald. Uitgaan van de Hervormde Kerk te Nuenen oogt op het eerste gezicht ongeschonden, op enkele lichte beschadigingen aan de rand na en wat krasjes in de vernislaag. Het werk Zeegezicht bij Scheveningen heeft meer te lijden gehad. In de linkeronderhoek ontbreekt een stuk van het papier, waardoor een aanzienlijk deel van de afbeelding ontbreekt. Dit stuk papier blijkt afgescheurd toen het werk met brute kracht uit zijn lijst werd gehaald. Op enkele andere plaatsen aan de rand zijn kleinere stukjes verf afgebroken. Dit schilderij had overigens al te lijden onder restauraties en nieuwe ‘bedoekingen’. Bij dit laatste proces werd het oorspronkelijk op papier geschilderde werk gestreken op een doek met een was-harsspecie, waarbij veel hitte en druk op het werk is uitgeoefend; een techniek die tegenwoordig niet meer wordt gebruikt.
Lacunes in de collectie opgevuld
De twee schilderijen uit de vroege periode van Van Gogh zijn kleine juweeltjes en voor de museumcollectie van grote toegevoegde waarde. Met de terugkeer zijn dan ook belangrijke lacunes in de presentatie opgevuld.
Zeegezicht bij Scheveningen (1882), oorspronkelijk geschilderd op papier, is een van de eerste werken die Van Gogh maakte zonder het toeziend oog van zijn leermeester Anton Mauve. De jaren ervoor had hij bijna uitsluitend getekend en weinig geschilderd. Gezien zijn toenmalige geringe ervaring is het een opvallend krachtig doek. Hoewel de toets behoorlijk grof is en de simpele getekende figuren nogal lukraak over het strand zijn verdeeld, zijn de ruimte en de naderende storm raak getypeerd.
Uitgaan van de Hervormde Kerk te Nuenen schilderde Van Gogh in 1884. Hij woonde toen bij zijn ouders in het Brabantse Nuenen. Het doek was bestemd voor zijn moeder, die begin dat jaar haar been brak. De keuze van het onderwerp, de kerk van dominee Van Gogh, suggereert dat hij ook zijn vader een plezier wilde doen. Röntgenopnames laten zien dat Van Gogh de voorgrond en ook andere onderdelen, waarschijnlijk een jaar later in 1885, bijwerkte. Hij schilderde mensen voor de kerkdeur en gaf de kale winterse bomen en heggen herfsttinten. Alleen de kerk, de lucht en een deel van de bomen bleven onveranderd. Op de voorgrond schilderde Van Gogh figuren in lange rouwdoeken, waarmee hij misschien een verwijzing maakte naar zijn eigen rouwproces en daarmee naar de dood van zijn vader, die stierf op 26 maart 1885. Dit werk heeft dan ook naast een kunsthistorische, een duidelijke biografische waarde.
Van Gogh-bus verbindt Nuenen en Amsterdam
Ter gelegenheid van de terugkeer van de twee Van Goghs introduceert Van Gogh Brabant samen met het museum een busdienst tussen Amsterdam en Nuenen. Bezoekers aan het Van Gogh Museum kunnen op één dag zowel de schilderijen als het verbeelde erfgoed in Nuenen, de Hervormde Kerk, bezoeken. De busverbinding start vanaf 30 maart aanstaande.
Feestelijk onthaal, veel support
De twee teruggevonden Van Goghs zijn te zien tot en met 14 mei 2017. Daarna gaan ze voor een gedetailleerd onderzoek terug naar het restauratieatelier, waar de beschadigingen worden hersteld en de werken worden gerestaureerd en ingelijst. De terugkeer naar Nederland, het feestelijke onthaal, het onderzoek en de restauratie worden mede mogelijk gemaakt door de steun van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de BankGiro Loterij, Van Lanschot Bankiers, Heineken, Kikkoman Foods Europe B.V. en Bulgari. Hizkia Van Kralingen en Hilton Hotel Amsterdam faciliteerden transport en presentatie van de teruggevonden werken
Lees ook:Twee gestolen Van Gogh schilderijen na 14 jaar terecht!
Lees ook:Vallotton in Van Gogh Museum
Lees ook:Van Gogh museum sluit wegens verbouwing
Lees ook:Vincent van Goghcentrum ‘Vincentre’ opent in Nuenen
Lees ook:Van Gogh en de Kleuren van de Nacht