Carnaval – het katholieke feest voor de vastentijd

Carnaval is het feest op de dagen voor Aswoensdag (woensdag 18 februari): de dag dat de vastentijd van 40 dagen tot aan Pasen begint. Van oudsher is Carnaval een eetfestijn: de laatste mogelijkheid om je vol te proppen voor de vastentijd begon en je alleen het hoogstnoodzakelijke mocht eten. Op vette dinsdag werd al het vet in huis opgemaakt, omdat het anders zou bederven. Het vasten herinnert aan Jesus, die 40 dagen in de woestijn vastte. Het is een katholiek feest, maar heeft mogelijk heidense wortels, door de kerk omgezet in een katholieke traditie. Dat deed de kerk met veel heidense feesten, zoals kerstmis. Het ‘heidense’ Carnaval werd in heel Europa gevierd.

Zie ook: Voorjaarsvakantie 2015

In het Latijn betekent carne vale: ‘vaarwel aan het vlees’ en carnus navalis: ‘narrenschip’ (scheepswagen), een verwijzing naar een wagen met rondtrekkende artiesten dat er als een schip uitziet, of naar het schip waarmee de Keltische/Germaanse god van de zee uit het noorden kwam om deel te nemen aan de winterfeesten. De Romeinen vierden het feest van de ‘Saturnaliën’: een drink –en eetfestijn in december ter ere van de god Saturnus, met optochten en vermommingen. Carnaval is een omkeringsritueel, waarin maatschappelijke rollen worden omgedraaid (goed te zien in het Carnaval van Venetië) en normen over gewenst gedrag er even niet toe doen. Carnaval werd het feest waar iedereen zich kon vermommen en niet herkenbaar uit zijn dak kon gaan.

Pasen is bepalend wanneer Carnaval plaatsvindt. Sinds het Concilie van Nicaea 325 nC. valt Pasen op de eerste zondag na de eerste volle maan na het begin van de lente (21 maart). Dit jaar is dat op 5 en 6 april, dus Carnaval op 15-17 februari. Carnaval loopt van zondag tot en met dinsdag, maar soms begint het op donderdag en wordt op Aswoensdag nagefeest. Het officiële Carnavalsseizoen begint op 11-11 om 11.11 uur (11 is het ‘gekkengetal’). Veel steden en dorpen houden dan een ceremonie, Maastricht de grootste. Het wordt vooral ten Zuiden van de rivieren gevierd, in het Noorden in katholieke streken (zoals Twente) en enclaves in protestante gebieden (Oost-Groningen, Achterhoek, bollenstreek, West-Friesland).

Elke stad of dorp heeft zijn Carnavalsnaam en vereniging: Venlo heeft de oudste: ‘Jocus’ uit 1842. Iedere vereniging kiest een eigen prins Carnaval, die tijdelijk ‘de macht’ heeft en organiseert een eigen optocht. Veel steden hebben ieder jaar een eigen Carnavalslied in het plaatselijke dialect met lokale verwijzingen in de tekst. Carnavalskrakers worden overal gezongen (zoals ‘Mien, waar is mijn feestneus’ er ooit één was van Toon Hermans). In café’s en bij verenigingen wordt feest gevierd. In Limburg is donderdag voor Carnaval Oude Wijven Nacht: dan zijn de straten het domein van vrouwen. Ze vernederen rondlopende mannen, knippen hun stropdassen af en jagen ze weg.

Lees ook:Carnaval – feest voor de vastentijd begint
Lees ook:Carnaval – het feest voor vastentijd – barst los
Lees ook:Carnaval: het feest voor vastentijd
Lees ook:Carnaval: feesten tot de vastentijd vanaf Aswoensdag begint
Lees ook:Carnaval 2011 barst los