Zaterdag 3 oktober herdenkt en viert Leiden de bevrijding van de stad op de Spanjaarden door de watergeuzen in 1574: Leidens Ontzet (of Leids Ontzet). Het feest stamt uit 1886 en is van en voor Leidenaren, maar bezoekers van buiten de stad zijn welkom. Het programma biedt onder meer kermis, markten, een meezingfestival, een kinderplein, polstokverspringen en vertier in en om horecazaken. Het feest begint vrijdag met de hutspotmaaltijd voor Leidenaren en de Taptoe. Sinds jaar en dag is het motto ‘Een lint van licht’. Zaterdag begint met een herdenkingsdienst en haring en wittebrood en eindigt met vuurwerk.
Zie ook: Oktober – maand van de geschiedenis
Het beleg van Leiden tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) begon oktober 1573. De stad was trouw aan koning Philips II van Spanje, tot hij Alva hierheen stuurde om paal en perk te stellen aan godsdienstvrijheid. In 1572 koos de stad partij voor Willem van Oranje; het leger van Alva omsingelde de stad. Op 8 oktober 1573 wist Alkmaar de loop van de geschiedenis te veranderen door zich als eerste Nederlandse stad van Spaanse omsingeling te bevrijden. ‘Van Alkmaar de Victorie‘: dat nieuws ging als een lopend vuurtje door de Lage Landen. Het stadsbestuur van Leiden had voedselvoorraden aangelegd. In maart 1574 verdween het Spaanse leger naar de slag om de Mookerhei; eind mei kwamen ze terug.
Er waren geen nieuwe voorraden aangelegd en eenderde van de bevolking kwam om van de honger. In september staken de geuzen de dijken bij Rotterdam door en stroomden de polders onder water. In de nacht van 2 op 3 oktober 1574 vluchtten de Spanjaarden. Volgens de overlevering vond een weeskind het verlaten legerkamp een ketel met hutspot. Geuzen voeren de stad binnen met haring en wittebrood. Als dank voor het verzet stichtte Willem van Oranje in 1575 de Universiteit Leiden, de eerste van het land. Overigens was niet iedereen even blij: de Hoogheemraadschappen klaagden steen en been omdat de landerijen van het brakke water te lijden hadden.
Lees ook:Leidens Ontzet: 3 oktober
Lees ook:Leidens Ontzet – 3 oktober 1574
Lees ook:Maandag 3 oktober: Leidens Ontzet
Lees ook:Leidens Ontzet 2013
Lees ook:Leidens Ontzet 2011